سامانه‌های آب‌گیر و نقش آن‌ها در نگه‌داشت آب و کاهش تبخیر

آب منبع حیات و عامل رشد و توسعه جوامع بشری است. با توجه به افزایش جمعیت و نیاز بشر به غذا، روز به روز نیاز به این منبع حیاتی نمایان‌تر می‌شود. بنابراین جلوگیری از اتلاف این منبع مهم  امری اجتناب ناپذیر است که نیاز به برنامه‌ریزی اصولی و صحیح دارد. یکی از راه‌های جلوگیری از اتلاف آب، کنترل رواناب به‌وسیله سامانه‌های آب‌گیر، نگه‌داشت رطوبت و کاهش تبخیر از سطح خاک می باشد. در این تحقیق به‌منظور معرفی مناسب‌ترین روش کاهش تبخیر از سطح خاک، افزایش طول دوره ماندگاری رطوبت خاک، تعیین میزان عمل‌کرد تیمارهای مختلف و انجام مقایسه بین آن‌ها، اقدام به ایجاد سامانه‌های لوزی‌شکل در دامنه شیب‌دار گردید. وظیفه اصلی این سامانه‌ها جمع‌آوری و هدایت آب حاصل از بارش به انتهای سامانه و نفوذ آن به داخل خاک است که علاوه بر افزایش رطوبت درانتهای سامانه، تأثیر شایان توجهی در  کاهش فرسایش و رسوب دارد. در این طرح به‌منظور افزایش ضریب رواناب سطح سامانه‌ها به‌وسیله پوشش پلاستیکی ایزوله شده و قسمت انتهایی سامانه‌ها  6 تیمار و 3 تکرار تعبیه گردیده که هر کدام از آن‌ها با مصالح قابل دست‌رس کشاورزان چون پلاستیک گل‌خانه‌ای، شن و ماسه پوشانده شده و برای انتقال رطوبت به عمق خاک، فیلتری به‌عمق 50 و قطر 15 سانتی‌متر تعبیه شده است. رطوبت خاک در دو عمق 30 و 50 سانتی‌متر، در مدت یک‌سال به‌وسیله دستگاه TDR اندازه‌گیری و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تیمار حداکثر و یا بهترین تیمار از نظر نگه‌داشت رطوبت خاک در عمق 30 و 50  سانتی‌متر  به‌ترتیب تیمار b (پوشش پلاستیکی و روکش سنگ‌ریزه) و تیمار d ( پوشش پلاستیکی و روکش سنگ‌ریزه همراه با فیلتر) می‌باشد. میزان افزایش نگه‌داشت رطوبت خاک نسبت به شاهد در این دو عمق به‌ترتیب برابر 2.84 و 1.62 درصد می‌باشد. با توجه به این‌که از نظر میزان نگه‌داشت رطوبت خاک بین تیمارهای b و d اختلاف معنی‌داری وجود ندارد و تیمار b از نظر اجرایی سهولت بیش‌تر و هزینه کم‌تری دارد، لذا تیمار b به‌عنوان بهترین گزینه انتخاب و معرفی می‌شود.